Biomassa in nieuw daglicht

Het kan je bijna niet ontgaan zijn deze herfst, de energieprijzen schieten omhoog. Gas en elektriciteit worden veel duurder, in sommige huishoudens wel tweehonderd euro per maand! Wat kun je daar nu aan doen? Een oplossing is om met heel Nederland te stoppen met het gebruik van aardgas en andere fossiele brandstoffen. Een alternatief voor fossiele brandstoffen zou kunnen liggen in het gebruik van biomassa. Hoe biomassa werkt, waar het voor gebruikt wordt, of het wel echt zo nuttig is als gedacht én of je er geld mee kunt besparen lees je hier.

Wat is biomassa eigenlijk?

Eerst moeten we een beeld vormen van wat biomassa is. Biomassa bestaat uit hout en producten/afval uit de akkerbouw. Wij eten bijvoorbeeld alleen de maïs maar de rest van de maïsplant wordt niet gegeten. Die kun je ook gebruiken als biomassa. Hier lees je over het opwekken van elektriciteit uit biomassa. Elektriciteit kan uit biomassa worden opgewekt door het te verbranden.

Figuur 1 Stapel houtige biomassa https://pixabay.com/nl/photos/hout-biomassa-koffers-825792/

Maar waarom zou dit beter zijn dan verbranding van aardgas zoals we dat nu gebruiken? Dat komt omdat verbranding van hout CO₂-neutraal zou zijn. Hoe zit dat precies?

CO₂-Neutraal

Bij verbranding van olie en aardgas komt het gas CO₂ (ook wel koolstofdioxide genoemd) vrij. Dit is een broeikasgas, het draagt bij aan de opwarming van de aarde. Check de video op onze site om te zien hoe dit precies werkt. Om het milieu minder schade toe te brengen is het beter om minder CO₂ uit te stoten. Bij verbranding van hout komt helaas ook CO₂ vrij. Waarom is verbranding van hout dan toch CO₂-neutraal?

Figuur 2 Koolstofcyclus vebranding biomassa. De CO2 die vrijkomt bij verbranding wordt weer vastgelegd in bomen

Dat zit zo: planten op onze planeet hebben een hele mooie functie. Ze nemen namelijk CO₂ op en maken daarvan O₂, ofwel zuurstof. Zuurstof hebben mensen nodig voor de ademhaling en is dus van levensbelang voor ons. En terwijl planten en bomen zuurstof produceren halen ze óók nog eens CO₂ uit de lucht. Die CO₂ leggen planten vast in hun bladeren en stengels, en bomen maken hout van CO₂. Als we dat hout dan dus weer verbranden komt de CO₂ weer in de lucht. Verbranden van hout is CO₂-neutraal omdat de vrijgekomen CO₂ recent uit de lucht is gehaald. In totaal voegt verbranden van hout dus geen CO₂ toe aan de lucht.

De CO₂ die vrijkomt bij de verbranding van olie en aardgas is miljoenen jaren geleden vastgelegd in de planten van toen. Die planten van toen zijn door miljoenen jaren veranderd in olie en aardgas. Als wij nu dus olie en aardgas verbranden komt er CO₂ vrij in de lucht die miljoenen jaren in de grond heeft gezeten. Daardoor komt er CO₂ in de lucht bij, de totale hoeveelheid CO₂ wordt groter door de verbranding van fossiele brandstoffen. Dat is het broeikaseffect waar je vast wel eens over gehoord hebt. Door deze toevoeging van CO₂ warmt de aarde op, met alle gevolgen van dien. Wannéér de CO₂ is vastgelegd is dus het verschil tussen het verbranden van fossiele brandstoffen en het verbranden van hout.

Zijn er ook nadelen dan?

Maar waarom verbranden we dan nog steeds fossiele brandstoffen? Dat komt omdat verbranden van biomassa een aantal nadelen heeft. Bij transport van biomassa worden vaak fossiele brandstoffen gebruikt. Als de vrachtwagen die de biomassa vervoert op diesel loopt worden er alsnog fossiele brandstoffen gebruikt, waardoor het hele proces niet meer CO₂-neutraal wordt. Ook is verbranden van hout vervuilend voor de lucht in de omgeving door fijnstof. Ga dus niet je CV zomaar vervangen door een houtkachel! Die zijn luchtvervuilend en ze besparen geen tot weinig geld.

Dit kunnen we er allemaal mee!

Moeten we dan helemaal niets met biomassa te maken hebben? Zeker wel! Biomassa kan niet alleen gebruikt worden voor winning van elektriciteit. Elektriciteit is maar één vorm van energie en biomassa is geschikt voor veel meer soorten energie, zoals zwaar transport met behulp van biokerosine. En buiten energie om heeft biomassa veel toepassingen waar op dit moment onderzoek naar loopt zoals bioplastics, bouwmaterialen, chemische toepassingen en zelfs biologisch afbreekbare koffiebekertjes.

Een belangrijk onderscheid dat we moeten maken als we het over het gebruik van biomassa hebben is dat tussen productie en toepassing. Je kunt bijvoorbeeld een duurzame toepassing hebben voor biomassa (zie hierboven), maar de productie van die biomassa kan niet duurzaam zijn verlopen. Het gebruik van biomassa is pas duurzaam als productie en toepassing beide duurzaam zijn. We moeten dus goed opletten waar biomassa vandaan komt én hoe het toegepast wordt.

Dat vindt ook oud Utrechtse PhD-student Chun Sheng Goh, die nu weer in Maleisië woont. Hij vindt dat er niet een one size fits all oplossing is voor biomassa. Omdat er zoveel toepassingen zijn, die niet allemaal met energie te maken hebben, moet er altijd gekeken worden naar de optimale toepassing voor de situatie. Hij vindt om die reden dat biomassa niet over dezelfde kam geschoren moet worden als zonnepanelen en windenergie. Die gaan namelijk alleen over energie, biomassa gaat verder.

Hoe gaan wij verder?

Biomassa is dus een stuk veelzijdiger dan veel mensen denken. Maar is het ook de oplossing voor het energieprobleem? Wellicht niet, voornamelijk door de luchtvervuiling en het transport. Andere toepassingen van biomassa daarentegen kunnen in de toekomst mooie duurzame oplossingen bieden. Blijven hangen in fossiele brandstoffen is ook niet de oplossing natuurlijk. Voor meer informatie over andere alternatieve energiebronnen kun je de andere artikelen op onze site lezen.

Aanbevolen artikelen

Ongeacht de energiebron, ga zuinig met je energie om en laat je goed informeren! Bijvoorbeeld door de artikelen en podcast onderaan te checken.

• Artikel Energie uit zweet
• Artikel Zonnepanelen
• Artikel Biogas
• Artikel Kernenergie
• Podcast Prof. dr. Junginger
• SER Advies

Referenties

Johnston, C. M., & Cornelis Van Kooten, G. (2015). Back to the past: Burning wood to save the globe. Ecological Economics, 120, 185–193. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2015.10.008

SER. (2020, juli). Biomassa in balans. Sociaal-Economische Raad. https://www.ser.nl/-/media/ser/downloads/adviezen/2020/biomassa-in-balans.pdf

Vural Gursel, I., Moretti, C., Hamelin, L., Jakobsen, L. G., Steingrimsdottir, M. M., Junginger, M., Høibye, L., & Shen, L. (2021). Comparative cradle-to-grave life cycle assessment of bio-based and petrochemical PET bottles. Science of The Total Environment, 793, 148642. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.148642

Podcast van Studio Energie Afl. 49: Martin Junginger (Universiteit Utrecht) over feiten en fabels in het biomassa-debat geluisterd op aanraden van Martin Junginger.

Disclaimer

Afbeelding 1 is vrij voor commercieel gebruik. Link: https://pixabay.com/nl/photos/hout-biomassa-koffers-825792/

Afbeelding 2 is zelfgemaakt.

Interview met Chun Sheng Goh is tekstueel verlopen via email. Zijn antwoorden zijn vertaald en passend gemaakt aan de lopende tekst. Ik heb ook gesproken met Alexander van der Vooren, zijn uitspraken zijn niet letterlijk verwoord in het artikel. Ik heb dit interview gebruikt om mijn blik op de situatie te verruimen. Zijn naam mocht ik wel onderaan het artikel zetten.