To meat or not to meat

Het idee van kweekvlees stimuleert de discussie over het eten van vlees

We moeten minder vlees gaan eten om het milieu te helpen. Dit horen we op het nieuws, in de klaslokalen en aan de keukentafel. Alleen zijn Nederlanders de afgelopen jaren niet minder vlees gaan eten. En uit onderzoek aan de Wageningen Universiteit blijkt dat het idee van kweekvlees als vervanging van vlees veel twijfels naar voren brengt. Toch kan de discussie over kweekvlees een belangrijke rol spelen in het verminderen van vleesconsumptie.   

Al in 2006 benadrukte de FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, dat de vleesindustrie wereldwijd alarmerende gevolgen heeft voor het milieu. Het eten van vlees gaat hand in hand met de uitstoot van broeikasgassen, dieren in veel te kleine hokken, en veel water- en grondstofgebruik. Zowel jongeren als volwassenen in Westerse landen weten dat het eten van vlees slecht is voor de wereld en maken zich zorgen over het milieu. Toch blijven zij vlees eten, omdat die hamburger zo lekker is en jongeren niet zelf kunnen bepalen wat hun ouders op tafel zetten.

Gemengde gevoelens

De meeste mensen maken zich zeker zorgen over het milieu, maar ze zijn ook gewend aan het eten van vlees, blijkt uit onderzoek aan de Wageningen Universiteit. Vlees is “te aantrekkelijk”. Hierdoor veranderen we onze levensstijl niet. Ook zorgen deze twijfels volgens dr. Marleen Onwezen en prof. dr. Cor van der Weele aan de Wageningen Universiteit ervoor, dat we doen alsof we problemen niet zien. Veel consumenten willen niet nadenken over dierenleed. We kopen vlees dat niet op dieren lijkt. Denk maar aan gehakt en kipnuggets. Daarnaast zien we koeien en varkens als ‘domme’ dieren. Deze onbewuste tactiek zorgt er helaas niet voor dat al onze problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen.

“Als samenleving moeten we accepteren dat de keuzemogelijkheid om wel of geen vlees te eten twijfels met zich meebrengt”

Vega vs. Vlees

Onderzoek door prof. dr. Cor van der Weele aan de Wageningen Universiteit laat zien dat de twijfels en de discussie over vlees leiden tot een verdeling in onze maatschappij. Aan de ene kant staan vegetariërs en veganisten die vleeseters neerzetten als de meest verschrikkelijke schurken in een James Bond film. Aan de andere kant staan de volhardende vleeseters, die juist zeggen dat mensen altijd al omnivoren zijn geweest. Zij vinden dat het niet normaal is om te stoppen met het eten van vlees. De spanning tussen deze groepen wordt alleen maar groter. Volgens Van der Weele moeten we als maatschappij deze spanningen en twijfels over het eten van vlees accepteren. Als we dit níet doen, zullen de milieuproblemen blijven toenemen.

Afbeelding gebaseerd op “Plate” door Hanne, CC BY 3.0; “Broccoli tree drawing” door Amparo Ryburn, CC0; “Beef clipart t bone steak 92608” door WebStockReview, CC BY 3.0.

“Vlees moet eerst een probleem worden in onze samenleving”

Is kweekvlees dé oplossing?

Een hamburger bij de McDonalds bestellen die gemaakt is in een laboratorium!? In 2013 presenteerde prof. Mark Post de eerste gekweekte hamburger. Die zou een oplossing kunnen bieden voor de problemen van de vleesindustrie. Kweekvlees wordt in een laboratorium gemaakt van dierlijke cellen. We hoeven hiervoor geen dieren te slachten én vleeseters kunnen toch gewoon vlees eten. Op het eerste gezicht lijkt kweekvlees een geweldig idee. Toch zorgt ook het idee van kweekvlees voor gemengde gevoelens, blijkt uit onderzoek van Van der Weele. Ja, kweekvlees wordt gezien als een oplossing voor milieuproblemen en dierenleed. Het wordt echter ook gezien als onnatuurlijk, vreemd en kunstmatig. Gaat kweekvlees dan wel onze problemen oplossen?

“De consumptie van vlees moet eerst een probleem worden in onze samenleving”, zegt Van der Weele. Totdat kweekvlees op de markt gebracht wordt, draagt de discussie over kweekvlees bij aan de discussie over het eten van vlees. De gemengde gevoelens over kweekvlees zorgen voor meer twijfels over ‘normaal’ vlees, blijkt uit haar onderzoek. Hoe natuurlijk is ‘normaal’ vlees? Wat wordt er allemaal toegevoegd aan vlees? En is het niet raar dat we koeien eten terwijl we (huis)dieren zo leuk vinden? Doordat kweekvlees raar lijkt, lijkt ‘echt’ vlees ook opeens raar. We denken meer na over dierenleed en milieuproblemen, en het voelt niet normaal om vlees te eten. De eerdere twijfels over vlees eten worden minder. Het idee van kweekvlees maakt een probleem van ‘gewoon’ vlees.

“Alleen al het idee van kweekvlees zet mensen in beweging”

Gaan we nu vlees eten uit een kweekschaaltje?

Cor van der Weele ziet het onderzoek naar kweekvlees als een manier om ons na te laten denken over ‘echt’ vlees. Doordat de problemen rond vlees steeds dringender worden, worden vleesvervangers zoals kweekvlees aantrekkelijker. Kunnen we dan binnenkort verpakkingen met kweekvlees in de supermarkt vinden? Bestellen we over een tijdje een ‘kweekvlees frikandel’ bij de snackbar? En gaan consumenten kweekvlees eigenlijk wel accepteren? “Zover zijn we nog niet”, zegt Van der Weele. “Totdat kweekvlees echt klaar is en in de schappen ligt, zijn dit vragen waar we ons nog even niet bezig mee moeten houden.”

Eerst is het belangrijk dat Nederlanders na gaan denken over wat zij eten. “Bezig zijn met duurzaamheid en nadenken over het effect van vlees op de wereld is een belangrijke fase”, zegt Van der Weele. Zij denkt dat de discussie rond kweekvlees een rol kan spelen in deze tussenfase. Door na te denken over kweekvlees, gaan mensen ook serieus nadenken over het eten van vlees. “Alleen al het idee van kweekvlees zet mensen in beweging.” Dus de volgende keer dat je met je ouders of vrienden aan de keukentafel zit en zij dat stukje vlees op hun bord willen hebben, stel dan eens de vraag “Wat vinden jullie van kweekvlees?”.

Vragen voor jou:

1. Ben jij vegetariër of veganist? Zo ja, waarom?
2. Zou jij kweekvlees eten? Waarom wel/niet?

Laat het weten in de reacties!

Wil je meer weten over kweekvlees? Klik op dan op de hyperlinks in de tekst of lees de volgende artikelen:

• Kweekvlees: welke problemen kan het (niet) oplossen?
• Nieuw vlees in de kuip
• De toekomstige kinderboerderij heeft een kweekvleesfabriekje
• https://www.nrc.nl/nieuws/2020/08/27/een-liefdesmedaillon-van-kweekvlees-uit-je-eigen-cellen-horror-of-poezie-a4009976

Of bekijk onze kennisclip!

Referenties

• Bekker, G. A., Tobi, H., & Fischer, A. R. (2017). Meet meat: An explorative study on meat and cultured meat as seen by Chinese, Ethiopians and Dutch. Appetite, 114, 82-92.
• Onwezen, M. C., and Van der Weele, C. N. (2016). When indifference is ambivalence: strategic ignorance about meat consumption. Food Qual. Prefer. 52, 96–105.
• Van der Weele, C., & Driessen, C. (2013). Emerging profiles for cultured meat; ethics through and as design. Animals, 3, 647–662.
• Van der Weele, C., & Driessen, C. (2019). How Normal Meat Becomes Stranger as Cultured Meat Becomes More Normal; Ambivalence and Ambiguity Below the Surface of Behavior. Frontiers In Sustainable Food Systems, 3.